Kirsten Copier is klinisch psycholoog/ psychotherapeut. Zij is sinds 2005 werkzaam als psycholoog en heeft zich in verschillende gebieden van de geestelijke gezondheidszorg bewogen. Denk hierbij aan de reguliere GGZ, de medische psychologie en de PAAZ in het ziekenhuis. Ze zag diverse vormen van lichte tot ernstige psychische en psychiatrische klachten, en doelgroepen als mensen met een verstandelijke beperking en/of zwakbegaafdheid.
Toen zij in 2019 met haar eigen praktijk ging starten is zij op die naam gekomen door te gaan slapen met de vraag welke naam daarbij zou passen, en met de verwachting met die naam wakker te zullen worden. Zo werd De Vrije Denker geboren. Inmiddels is de praktijk uitgegroeid tot een instelling waar meerdere gedreven professionals zich inzetten voor cliënten met psychische klachten bij hoogbegaafdheid, en met vraagstukken op het gebied van zingeving en (seksuele) identiteit.
Kirsten, hoe is het thema hoogbegaafdheid en je hulpaanbod voor hoogbegaafden op jouw pad gekomen?
Ik had al het nodige aan algemene behandelervaring verzameld en heb daarbij ook een eigen ontwikkelproces doorlopen. Bij de overstap naar mijn eigen praktijk besloot ik dat ik juist graag iets wilde doen voor die mensen die zich in de reguliere GGZ onvoldoende gezien, gehoord of begrepen voelen. Dat betrof niet per se alleen hoogbegaafden. Vanaf het begin voelden veel mensen zich aangetrokken tot mijn praktijk, waaronder hoogbegaafden, en zo is het ontstaan.
Hoewel er geen officiële cijfers zijn over het aantal hoogbegaafden dat hulp zoekt, veronderstelt Adriaan Sprey* dat mogelijk 12% van de cliënten binnen de GGZ hoogbegaafd is. Ik vind het erg om te constateren dat er zo weinig aanbod is voor de groep hoogbegaafden. Iedereen moet passende hulp kunnen krijgen.
Met onze instelling zijn we daarom nu echt iets aan het neerzetten. Niet alleen voor cliënten, maar ook voor collega’s. We willen meehelpen een gezicht te geven aan het werk dat op dit gebied nog te doen is en zijn hier volop mee bezig. Onderwijs ontwikkelen is hierbij ook één van de activiteiten die op de planning staan.
Wat vind je belangrijk in je hulpaanbod voor hoogbegaafden?
Het is essentieel om de hoogbegaafdheid te betrekken in je behandeling. Het onderkennen van de hoogbegaafdheid werpt een ander licht op je levensverhaal. Het waarom begrijpen kan zoveel verschil maken voor iemand! Als je dat niet doet, neem je de mens achter de klacht niet mee en negeer je de context.
Ik ben gewend om vanuit een persoonsgericht perspectief het contact aan te gaan. Dit sluit ook het beste aan bij hoe ik de therapeutische relatie vorm wil geven. Dat wil zeggen: echt luisteren en niet oordelen. Ga naast je cliënt staan, kijk mee en doe het samen.
Sowieso ben ik niet van de tips en adviezen. Liever exploreer ik de vraag achter de vraag. En spreek ik de autonomie van iemand aan. We zijn allemaal weldenkende mensen, het is dan vreemd om de verantwoordelijkheid over te nemen. Op de langere termijn help je iemand daar niet mee. Ik onderzoek daarom samen met mijn client wat er nu zo in de weg staat waardoor diegene niet verder kan, en wat diegene daarin nodig heeft.
Vind je dat je zelf hoogbegaafd moet zijn om hoogbegaafden goed te kunnen helpen?
Het kan voordelen hebben. Vaak hebben behandelaars hinder van kennisgebrek en handelingsverlegenheid als het op hoogbegaafdheid aankomt. Hoogbegaafdheid is ook geen stoornis en er wordt nauwelijks onderwijs over geboden binnen de diverse opleidingen, dus of een therapeut hoogbegaafde clienten goed kan helpen hangt voornamelijk af van diens affiniteit met dat onderwerp.
Je verdient als hoogbegaafde een hulpverlener die in ieder geval begrijpt wat hoogbegaafdheid is en wat het betekent als je de moed hebt opgebracht om de stap te zetten hulp te vragen.
De centrale vraag is of je samen met elkaar aan de slag kunt. Dan maakt je eigen bedrading minder uit. Je hoeft immers ook niet zelf depressief te zijn geweest om een depressie te kunnen behandelen. Ervaring ermee (zelf of in je omgeving, door ervaring in je werk) helpt jou en je cliënt.
Wat maakt het werken met hoogbegaafden leuk voor jou? Of juist lastig?
Het biedt mijzelf nog altijd veel uitdaging. Je ziet diverse problematiek voorbij komen, met hoogbegaafdheid als gemene deler; dat maakt het gevarieerd. Psychische klachten kunnen verminderen door beter te begrijpen wie je bent en dit te normaliseren, en op die manier toe te werken naar een nieuw evenwicht. Zo ontstaat ruimte voor herstel. Het is erg fijn als je de ander hiermee verder kunt helpen.
Het is lastig om te zien dat het voor sommigen gewoon niet vanzelfsprekend is om je plek te vinden in deze wereld en in de maatschappij. En dus te moeten constateren dat er nog veel te winnen is voor iemand.
Heb je nog tips voor collega’s die met hoogbegaafden (willen gaan) werken?
Op het gebied van opleiding is er nog nauwelijks aanbod als je met volwassenen werkt. Ik zou zeggen: verdiep je in de materie, lees literatuur, praat met collega’s die al ervaring hebben. Vraag om advies. Begin gewoon met het contact, je technieken komen later wel. En wees vooral niet bang! Als je je zelf niet vrij voelt in het contact, kun je er ook niet goed zijn voor een ander.
—
*Adriaan Sprey noemt dit percentage (10-12%) in zijn boek ‘Praktijkboek hoogbegaafdheid in psychotherapie’ (2020), maar benoemt hierbij geen wetenschappelijke referenties [red].