Lia werkt als verpleegkundig specialist GGZ in de ambulante generalistische basis en specialistische GGZ bij METggz. Daarnaast is ze voorzitter van het Landelijk Kennisnetwerk Psychiatrie en Hoogbegaafdheid.
De volwassenen die ze in behandeling heeft zijn bijna allemaal hoogbegaafd. Ze voert consultaties uit bij patiënten van andere teams, waarbij er een vermoeden van hoogbegaafdheid is, en begeleidt collega’s in de diagnostiek en behandeling van hoogbegaafde psychiatrische patiënten. Ook geeft ze trainingen over hoogbegaafdheid in de psychiatrie.
Lia wil je vertellen waarom je jezelf hebt gespecialiseerd in de psychiatrische behandeling van hoogbegaafde patiënten?
Ik merkte dat ik makkelijk een goede behandelrelatie kon opbouwen met patiënten waarvan we wisten dat ze hoogbegaafd waren. Verder wist ik er weinig van en hield ik er geen rekening mee in de behandeling. Mijn behandelingen zijn eclectisch op maat gemaakt voor alle patiënten, dat was voor hoogbegaafde patiënten niet anders. Echter een paar jaar geleden mocht ik, met dank aan onze kinderen, die hoogbegaafd zijn, me nadrukkelijk verdiepen in hoogbegaafdheid en wat dit betekent voor iemand. Ik schrok me rot. Enerzijds omdat ik zoveel dingen nooit geleerd had en dus niet wist, wat behoorlijk van belang is in behandelingen en diagnostiek van patiënten die hoogbegaafd zijn. Anderzijds omdat ik ineens begreep waarom ik zo snel een goede behandelrelatie met deze patiënten kon opbouwen, namelijk omdat ik zelf ook hoogbegaafd ben. Als laatste, herkende ik ineens veel meer mensen in behandeling als zijnde hoogbegaafd. Mensen die soms al jaren in behandeling waren bij mij en verschillende andere collega’s. Ik leerde ook hoeveel invloed een niet passende behandeling kon hebben en dacht: Hier moet ik iets mee. Ik merkte dat collega’s, net als ik eerst, weinig kennis hierover hebben en dat met een beetje meer kennis ze enorme verschillen konden maken voor hoogbegaafde patiënten tijdens de diagnostiek en behandelfase. Zo werd mijn missie geboren om me te specialiseren en op de barricade te gaan staan voor deze belangrijke doelgroep patiënten.
Wat is er volgens jou, Lia, het belangrijkste in de behandeling van deze patiënten?
Eén belangrijk ding is dat mensen mogen ervaren dat ze normaler zijn dan ze vaak zelf denken. Hoogbegaafde patiënten zijn daarnaast meestal hoogsensitief en zoals Elke van Hoof (klinisch psychologe uit België) beschrijft, is er daardoor sprake van een hoge mate van zelfbewustzijn. Dit maakt dat ze heel goed zien dat ze anders reageren dan de meerderheid van de mensen en daardoor kunnen ze een zeer negatief zelfbeeld krijgen of raken ze onbedoeld in conflict met anderen. Vanuit de hersenen zijn er verschillen merkbaar bijvoorbeeld in de executieve functies, waarvan iemand moet weten hoe je hiermee om kan gaan. Verder zijn reguliere protocollaire behandelingen vaak onvoldoende toereikend in behandeling en is het nodig dat je een eclectische samenstelling maakt van verschillende behandelonderdelen om de patiënt effectief te helpen. De patiënt moet meegenomen worden in de keuzes die er te maken zijn, zodat hij autonomie ervaart en voelt dat hij kritisch mag zijn als iets voor hem niet werkt, zonder dat dit invloed heeft op de behandelrelatie.
Welke behandelingen combineer jijzelf zoal voor je hoogbegaafde patiënten?
Ik combineer gesprekbehandeling met ervaringsgerichte oefeningen. Zodat iemand direct kan ervaren wat we bespreken, of hij ervaart wat er gebeurt bij zichzelf, waarna we hierover in gesprek kunnen gaan. Dit doe ik vanuit de Relational Frame Theorie (RFT) en de polyvagaal theorie. Behandelingenonderdelen die ik gebruik komen o.a. vanuit acceptance and commitment therapy, EMDR, process based behavior therapy, voice-dialogue, de yucelmethode, existentiële therapie, peer supported open dialogue en positieve cognitieve gedragstherapie.
Wat is de reden dat je, met de andere initiatiefnemers, dit kennisnetwerk op hebt gezet?
Dit heeft voor mij twee redenen. Ik wil collega’s vinden waarmee ik kon praten over hoogbegaafde patiënten die in behandeling zijn. Als iets niet lukt of ik ergens over twijfel dan is het fijn als je daar intercollegiaal overleg over kunt hebben en je beide weet dat er andere uitgangspunten zijn om rekening mee te houden. Daarnaast wil ik de kennis die we hebben uitdragen. Mijn doel is eigenlijk om te zorgen dat alles wat er voor minder begaafde psychiatrische patiënten is zoals handboeken, aanpassingen van behandelingen, congressen, workshops, lesonderdelen in de verschillende opleidingen, er ook is voor de hoogbegaafde psychiatrische patiënt.
Wat is leuk aan de behandeling van een hoogbegaafde patiënt?
Hoogbegaafden zijn vaak bijzonder veerkrachtige mensen, die weer gaan bruisen van de energie en de creativiteit als het goed gaat. Dat verbaast me steeds en dan vind ik vooral de humor die ze hebben zo leuk en gevat. Als ik een keer iets verkeerd verwoord, krijg ik daar een hele gevatte reactie op terug, waardoor we dan regelmatig enorm moeten lachen tijdens de behandeling. Ik krijg zo direct feedback als behandelaar en de patiënt leert over de neiging om dat soort opmerkingen normaal niet te zeggen, bang voor het conflict. Vanuit de lach ontstaat er ontwikkeling.