De podcast vind je hier.
Kathleen Venderickx is (samen met Tessa Kieboom) bestuurder van Exentra in België, alwaar zij zich breed inzetten voor hoogbegaafden van alle leeftijden die hinder ervaren van hun hoogbegaafdheid. Zij vertelt hierover in deze podcast en start met benoemen dat de insteek van de podcast persoonlijke ontwikkeling en werken is, maar ook het op een positieve manier belichten van het onderwerp. Hoewel dit veelal over werksituaties gaat en niet over de psychiatrische setting, willen we in deze recensie zelf een herkenbare verbinding maken met de overeenkomstige processen die in psychiatrische behandeling voor kunnen komen.
Het eerste opvallende proces is dat manier van communiceren van hoogbegaafden, om verschillende redenen, anders kan zijn. Net als op de werkvloer kan een hoogbegaafde in de behandeling vaak sneller denken, pijnpunten blootleggen, sfeer aanvoelen of de vinger op de zere plek leggen; dit kan een verkeerd beeld afgeven bij de behandelaar. De klacht kan bijvoorbeeld minder ernstig lijken omdat die weldoordacht, geanalyseerd en met argumenten gepresenteerd wordt. Het risico bestaat hierdoor dat niet aan de essentie van de problemen toegekomen wordt. Verder kan ook de behandelaar, net als de werkgever, overrompeld worden door (de stelligheid van) de client. Het is goed voor beiden om zich hiervan bewust te zijn. Dan kan er, in plaats van dat de communicatie vastloopt, ruimte ontstaan om elkaar mee te nemen in (denk)processen, om de snelheid in de behandeling aan te passen of ergernis te verminderen.
De hoogbegaafde cliënt kan de behandelaar in het gesprek bovendien dingen teruggeven die zij/hij opmerkt, (te) hoge verwachtingen van de behandeling of behandelaar hebben, (persoonlijke) vragen stellen of op een vriendschappelijk/collegiaal niveau het gesprek aangaan. Kathleen legt dit uit door te stellen dat hoogbegaafden continue door een vergrootglas kijken, ook op menselijk vlak. Dit kan verwarrend en ongewenst zijn; de misverstanden waartoe dit kan leiden op de werkvloer worden in de podcast besproken. Evenzo kan de behandelaar deze manier van doen persoonlijk opvatten, of zich niet gerespecteerd, bekritiseerd of gemanipuleerd voelen. Dit zal in veel gevallen niet de intentie van de hoogbegaafde zijn; wellicht het tegenovergestelde.
Het algemene belang van erkenning en respect zal ten aanzien van psychiatrische behandeling een open deur zijn. Dat dit bij de hoogbegaafde cliënt nóg belangrijker is, is vaak niet bekend. Hoogbegaafden hebben erkenning en respect tijdens het opgroeien regelmatig te weinig ervaren, bijvoorbeeld door een niet als zodanig herkende asynchrone ontwikkeling. De ervaring dat een ander dit (en dus in essentie jóu) niet begrijpt is dan dermate op de voorgrond komen te staan dat dit een gegeven is geworden. In de behandeling kan dit (ongezien) aan de orde zijn en belemmeren.
Kathleen verwoordt de negatieve spiraal in het contact, die hierdoor op de werkvloer ontstaat, erg goed. De situatie die zij omschrijft is in psychiatrische behandeling feitelijk niet anders. Vrij vertaald zegt zij: als de ander zich authentiek, leerbaar en steunend opstelt, dan heb je een andere dynamiek. Maar bij neerduwen gaat de hoogbegaafde alle kanten op en dan stopt het; het respect is weg. Dan gaan ze testen en je bevragen, om de ander zich klein te laten voelen. Bij respect gebeurt het omgekeerde.
Vele kenmerken van hoogbegaafdheid die zij in dit filmpje bespreekt kunnen van invloed zijn geweest op het ontwikkelen van het (negatieve of verkeerde) zelfbeeld en (inadequate) coping, met alle gevolgen van dien. Daarom is het is zo belangrijk om als behandelaar goed de kenmerken van hoogbegaafdheid te kennen, zodat ze op een juiste manier geduid kunnen worden. Of zelfs gezien kunnen worden als kwaliteiten. Dat maakt de kans op misdiagnoses kleiner.
In de podcast wordt verder gesproken over het implementeren van ideeën en voorstellen van de hoogbegaafde. Hoewel dit een typisch onderwerp voor op de werkvloer lijkt, is dit zeker ook een belangrijk onderdeel in de behandeling.
Implementeren van ideeën kost tijd; het begrijpen alleen volstaat niet. Inzien en begrijpen hoe interne processen werken en hoe deze te vervangen door nieuw aangeboden alternatieven is het beginpunt van de behandeling, niet het eindpunt.
De frustratie die hierdoor kan ontstaan op de werkvloer, zoals besproken in de podcast, kan met een accentverschil ook zichtbaar zijn in de behandeling. Deze frustratie komt voort uit ongeduld wanneer implementatie onverwacht meer tijd kost, maar wellicht ook uit de mate van kritisch ingesteld zijn door de hoogbegaafde cliënt of diens mate van weerstand tegen de behandeling. Als hiervoor geen ruimte is en dit niet openlijk besproken wordt, dan kan de frustratie opbouwen en er op een (onverwacht) moment uitkomen. Deze frustratie wordt door hoogbegaafden vaak als negatief ervaren omdat zij vanuit hun kindertijd niet geleerd hebben dat dit een normale fase in leerprocessen is. Om tijdens de behandeling met behulp van de behandelaar te leren welke functie deze frustratie heeft en hoe hiermee om te gaan is erg belangrijk en gezond.
Tot zover de vertaling van de podcast naar de psychiatrische behandeling. Deze insteek is een mooi begin om mee te nemen als behandelaar van hoogbegaafde cliënten, maar vanuit de psychiatrie is hier nog veel meer over te zeggen. Al deze aandachtspunten maken de psychiatrische behandeling van hoogbegaafde cliënten extra uitdagend, wat voor de behandelaar enorm leuk kan zijn. Lukt het je als behandelaar niet hierbij aan te sluiten, om welke reden dan ook, verwijs deze cliënt dan door naar een collega die er enthousiast van raakt.