Rogier Poels werkt al jaren binnen de geestelijke gezondheidszorg als GZ-psycholoog/psychotherapeut. Dit combineerde hij tot 2019 met een eigen praktijk. Hij heeft op deze manier ruime behandelervaring opgedaan met cliënten met persoonlijkheidsproblematiek, angst- en stemmingsstoornissen alsmede verslaving, burn-out en eetstoornissen. Daarnaast is hij werkzaam als docent en geeft hij bij RinoZuid les in Groepsdynamica en ISTDP en bij de RinoGroep in de behandeling van psychische klachten bij cliënten waar hoogbegaafdheid speelt, samen met Pleun van Vliet. Sinds 2019 werkt hij volledig in zijn eigen praktijk waar hij zowel individuele als groepstherapie aanbiedt. Hij richt zich in het bijzonder op volwassenen die (vermoedelijk) hoogbegaafd zijn. Hierbij zet hij vooral Intensive Short Term Dynamic Psychotherapy (ISTDP) in als behandelvorm.
Rogier, leuk jou te spreken! Je hebt zo te zien in je beroepscarrière een switch gemaakt naar hoogbegaafden als doelgroep. Kan je vertellen hoe dat is gegaan?
Dat klopt, ik was al een tijdje aan het werk binnen de (S)GGZ toen ik – nietsvermoedend- een masterclass over HB en verslaving volgde. Tot mijn eigen verbazing vond ik het een ontzettend leuke dag met een goed programma en een fijn tempo bij een doelgroep die ik eigenlijk nog helemaal niet kende. Mijn nieuwsgierigheid was gewekt: waarom was dit zo leuk? Ik heb toen alles over hoogbegaafdheid gelezen wat los en vast zat, ben gaan reflecteren op mijn ervaringen met eerdere HB-cliënten en HB-collega’s en heb daar een heel eigen proces in doorgemaakt. Tenslotte was ik zo verbaasd dat er voor hoogbegaafden vrijwel geen aanbod bestaat binnen de GGZ dat dat is uitgemond in de wens mij hierin te gaan specialiseren en het zelf te gaan doen. Ik zet me inmiddels ook in als vrijwilliger voor het Landelijk Kennisnetwerk Psychiatrie en Hoogbegaafdheid en probeer zo mee te helpen in het uitdragen van kennis en enthousiasme over deze doelgroep binnen de GGZ.
Wat valt jou op in het werken met hoogbegaafde cliënten?
Veel cliënten die zich in de GGZ melden zijn vaak niet vastgelopen doordat ze hoogbegaafd zijn, maar doordat ze dit eigenlijk niet wisten van zichzelf of dit nog te weinig in zichzelf hadden geïntegreerd. Ze hebben vaak gedacht dat zij gek waren, trokken zich terug of kwamen in conflict met hun omgeving. In behandelingen in de GGZ is de hoogbegaafdheid vaak gemist of werkten behandelingen niet. Door hun snelle en creatieve denken, de complexiteit ervan en de rol van hoogsensitiviteit in het denken en voelen ligt het behandeltraject bij hen vaak anders. Bij veel cliënten staat naast een “interne coming-out” ook een “externe coming-out” centraal. Het is mooi om hen te helpen tot zelfacceptatie te komen en hen uit te nodigen “te zijn wie ze zijn”, weer te mogen gaan doen wat ze al die jaren zo hebben ingehouden. Vaak is het doel in de behandeling ook om dit te gaan durven en daarvoor zijn soms ook rigoureuze keuzes nodig in de context waarin ze leven.
Wat ik zelf zo mooi vind aan werken met hoogbegaafden is dat je als behandelaar mag meewandelen in dat grote, weidse landschap, dat je de rijkheid en gelaagdheid mag zien en mee mag maken hoe de cliënten dit weer gaan omarmen in zichzelf.
Dat vraagt nogal wat van jou als behandelaar!
Ja! En je moet er zelf ook een bepaalde mate van emotionele rijpheid voor bezitten om in die grote landschappen mee te kunnen komen. De bereidwilligheid je rol als expert los te laten kan ook een dingetje zijn. Maar het werkt veel beter om vanuit gelijkwaardigheid, eerlijkheid en oprechtheid in gesprek te gaan. Hoogbegaafden zijn hier behoorlijk gevoelig voor. Zij waarderen dit enorm in de therapie, ook het transparant zijn in wat je niet weet. Wees daar eerlijk in. Maar biedt hen dan wat je wél kunt aanreiken op maat. Hoogbegaafden moeten zoals Frans Corten het al zei sowieso “sprokkelen”, ze vinden datgene wat ze nodig hebben niet in één persoon of behandeling, maar zullen verschillende bronnen moeten aanboren om toe te komen aan hun hoogbegaafde behoeftes en benodigdheden. Zelfkennis over hoe je als hoogbegaafde gebakken bent, is essentieel. Ik maak hiervoor vaak gebruik van het Delphi-model wat door Maud van Thiel is beschreven, maar ook de overexcitabilities van Dąbrowski zijn vaak een helpende bron in de behandeling.
Zelfkennis is ook belangrijk als je zelf een hoogbegaafde behandelaar bent. Want als je zelf meer van het rationele of cognitieve soort bent en de cliënt een veel meer ontwikkelde emotionele intelligentie bezit hoeft dat ook niet per se te klikken. Je gebruikt jezelf vaak als instrument en dus is het nodig om te weten hoe jouw eigen hoogbegaafdheid dit instrument laat klinken in de behandeling.
Wat kunnen of moeten we volgens jou binnen de ggz doen om hoogbegaafden beter te helpen?
Laat hokjes los! Denk eerder vanuit neurodiversiteit in plaats van labels en stoornissen. Kijk wat er in het hier en nu gebeurt, probeer dat te begrijpen. Ik voel me vaak meer een antropoloog dan een psycholoog. Blijf nieuwsgierig! En ga er niet automatisch van uit dat een hoge intelligentie garant staat voor zelfredzaamheid. En doe de intensiteit of de vele kritische vragen niet af als moeilijk doen of kwade opzet. Want dit is hun hardware, het hoort bij wie zij zijn. Je kan niet vragen dat “uit” te zetten.
Ik denk dat er meer begrip mag zijn voor de moeilijkheden die hoogbegaafden kunnen hebben. Zij torsen vaak een hele ballast aan microtrauma’s waarvan de gevolgen niet onderschat mogen worden. Ook bewegen zij zich in een omgeving die vaak gewoon niet aansluit bij hun bedrading. Vergelijk het maar met een doos potloden: waar een hoogbegaafde standaard veel meer potloden heeft en ook in diverse kleurschakeringen, heeft een niet-HB’er een doos à 20 stuks met 1 paars potlood. Dan is het heel moeilijk om elkaar werkelijk te begrijpen en dat zorgt vaak voor een continue mismatch.
Ik vind het altijd heel bijzonder op welke ideeën en oplossingen hoogbegaafden zelf weten te komen in een behandeling. Dus laat hen dan ook vooral meedenken en maak gebruik van dat talent. Ik hoop echt dat in de komende tijd er veel meer behandelmogelijkheden voor hoogbegaafde cliënten komen, dus als je als BIG-behandelaar of als vaktherapeut in de GGZ affiniteit en ervaring hebt in het werken met hoogbegaafde cliënten kun je je aanmelden voor het hulpverleners register via hulpverleners@kennisnetwerkphb.nl !