12-1-2022, geschreven door Gail Post, Ph.D., Klinisch psycholoog, ouderbegeleider, workshopleider en schrijver. In haar klinische werk focust ze zich onder andere op intellectueel en muzikaal hoogbegaafde kinderen.
Op de website van de Amerikaanse organisatie SENG (Supporting the Emotional Needs of the Gifted) is veel Engelstalige (en Spaanstalige) informatie te vinden over belangrijke thema’s rond de sociaal-emotionele ontwikkeling van hoogbegaafde kinderen. Naast het bieden van een Nederlandse samenvatting en recensie van het onderstaande artikel hopen we ook ieders nieuwsgierigheid te wekken om de website van SENG eens nader te onderzoeken.
Het huidige artikel begint met een inleiding over verschillende mogelijke kenmerken van hoogbegaafdheid, waarbij ook de neiging tot overmatig analyseren van situaties en een hoog eigen streefniveau worden benoemd. Wanneer de hoogbegaafde niet aan de eigen of andermans verwachtingen weet te voldoen liggen angstklachten en schaamtegevoelens op de loer. Dit wordt versterkt door onder andere hun hoge zelfbewustzijn, groepsdruk en in de puberteit de veranderende hormonen. Gail Post benoemt dit als de cyclus van angst en schaamte; het begrip ‘schaamte’ wordt nader uitgelegd.
Vastzitten in deze cyclus leidt tot een eindeloze strijd tegen zichzelf, waarbij er vaak weerstand is tegen hulp van buitenaf om de cyclus te doorbreken. In het artikel worden 9 suggesties gedaan, met uitgebreidere toelichting, hoe je je kind kunt proberen te helpen:
- Creëer een thuisomgeving zonder schaamte, waarin emoties en onderlinge verschillen mogen bestaan
- Toon respect voor de negatieve emoties van je kind, door ze te horen en te erkennen zonder gelijk een oplossing te zoeken.
- Onderzoek samen met je kind welke gedachten, gevoelens en automatische reacties in de weg staan bij het kunnen hanteren van tegenslag, en welke alternatieven er zijn om er wél mee om te kunnen gaan.
- Help je kind om een repertoire aan kalmeringstechnieken te ontwikkelen, zoals een positieve mantra, het visualiseren van een rustgevende plek, ademhalings- en ontspanningsoefeningen, andere mindfulness-technieken en zelfcompassie.
- Moedig je kind aan om technieken in te zetten die helpen bij het omgaan met angst en normaliseer de (sterke) lichamelijke reacties die bij angst kunnen optreden. Zoek manieren om de stress te ontladen, bijvoorbeeld in een expressieve hobby of een sport.
- Maak een plan voor te verwachten angstwekkende situaties in de toekomst; welke ‘tools’ ga je inzetten?
- Als emoties intens zijn en de angst voeden, hoe kun je dan de feiten onderzoeken zonder je te verliezen in overanalyseren, doemdenken en zwart-wit denken?
- Het uiteindelijke doel is dat je kind onafhankelijk, vol zelfvertrouwen en zelfvoorzienend is. Op weg daar naartoe kun je je kind steunen, zonder je kind teveel te beschermen tegen bij de ontwikkelingsfase passende verantwoordelijkheden. Stimuleer je kind om uitdagingen niet uit de weg te gaan.
- Wees een rolmodel voor je kind in het omgaan met vergissingen en faalervaringen, en in het aangaan van spannende situaties; toon je veerkracht.
Het artikel eindigt met de opmerking dat het per persoon kan verschillen welke aanpak goed werkt; het loont om dit te onderzoeken en te oefenen. Wanneer er sprake lijkt van een depressieve of angststoornis bij je kind (een aantal kernsymptomen wordt benoemd), is het daarnaast zaak passende GGZ-hulp te vinden; angst en schaamte mogen nooit leiden tot het verliezen van je levenslust en tot ernstig lijden.
Al met al belicht het artikel een onderwerp dat erg van belang is bij hoogbegaafde kinderen; het biedt een eerste aanzet in hoe met deze lastige gevoelens om te gaan en kan stimuleren om je verder in het onderwerp te verdiepen. Ook voor hoogbegaafde volwassenen zijn de adviezen toepasbaar. Hulpverleners in de GGZ kunnen de adviezen meenemen in hun begeleiding van (ouders van) hoogbegaafde patiënten.